ایمنی در هوانوردي  Air safety :بخش پنجم

تهیه و تنظیم  لطیف جمشیدزاده از فرودگاه اردبیل

 ایمنی هوا Air safety اصطلاحی کلی است که  شامل فرضیه ، تحقیق و طبقه بندی  اختلالات  پرواز و جلوگیری از چنین اختلالاتی از طریق  فراگیر نمودن مقررات و تحصیلات هوانوردی و طی دوره های آموزشی جامع میباشد و بعنوان ایمنی مسافرت هوایی شناخته میشود.

  مباحث ا ایمنی هوا : Air safety topics

  خطای عوامل انسانی  Human factors  :

 خطای عوامل انسانی از جمله اشتباهات خلبان و خطرات بالقوه میباشد.، و در حال حاضر شایع ترین عامل تصادفات هوانوردی میباشد. پیشرفت عمده ای در شناسایی عوامل انسانی برای بهبود ایمنی هواپیمایی در جنگ جهانی دوم توسط افرادی مانند  Paul Fitts و Alphonse Chapanis بدست آمده است. با این حال ، عمده پیشرفت ایمنی در طول تاریخ هوانوردی با  توسعه چک لیست خلبانان در سال 1937 ایجا شده است.

خطای خلبان  واختلالات  ارتباطی  ازعوامل تصادم و سوانح هواپیمایی میباشد.از جمله می توان  در مورد خطاي خلبان درهواو هنگام پروازدر سال 1978در خطوط هوایی جنوب غربی اقیانوس آرام  پروازشماره 182 (TCAS) و یا بر روی زمین ميتوان در1977 فاجعه Tenerife   (RAAS) را نام برد.

 توانایی خدمه پرواز برای حفظ آگاهی موقعیتی ، عامل انسانی مهمي در ایمنی هوايي است. دوره های آموزشی برای خلبانان هوانوردی عمومی تحت عنوان  single pilot resource management در مورد خطای عوامل انسانی میباشد.براي نمونه ،خطای خلبانان و عدم نظارت درست  بر دستگاهها و نشانگرهای هواپیما در سقوط پرواز 040  خطوط هوایی شرق در سال 1972 كه منجر به (CFIT) شد را ميتوان نام برد . همچنين خطا در هنگام برخاستن و فرود هواپیما می تواند عواقب فاجعه باري داشته باشد، به عنوان مثال علت سقوط پرواز 191 Prinair درهنگام فرود  در سال  1972 میتوان ذکر نمود.

خدمه پروازی به ندرت  بدلیل مستی در هنگام کار دستگیر و یا با اقدام انضباطی روبرو میشوند. در سال 1990 ، سه خدمه خطوط هوایی شمال غربی برای پرواز از فارگو ، داکوتای شمالی به فرودگاه  Minneapolis-Saint Paul International Airport بدلیل  مستی به زندان محکوم شدند. در سال 2001 خلبان خطوط هوایی شمال غربی پس از پرواز از سن آنتونیو ، تگزاس به فرودگاه مینیاپولیس ، سنت پل و بعد از آزمایش تنفس بدلیل استفاده از مشروبات الکلی اخراج گردید. در ماه ژوئیه سال 2002 ، دو خلبان خطوط هوایی غرب امریکا درست قبل از پرواز برنامه ریزی شده  ازمیامی - فلوریدا به فونیکس ، آریزونا ، بدلیل نوشیدن مشروبات الکلی ، دستگیر شدند.و...

خطای انسانی تنها به خلبانان محدودنشده است.براي مثال  خطا هنگام بستن درست درب محموله هواپیما در پرواز 981 خطوط هوایی ترکیه در سال 1974 منجر  به از دست دادن هواپیما گردید. با این حال طراحی دستگیره قفل درب محموله نیز از عوامل مهم در این حادثه بود. در مورد خطوط هوایی ژاپن پرواز 123 ،تعمیر نگهداری نامناسب منجر به از دست دادن تثبیت کننده حالت عمودی vertical stabilizer  هواپیما گردیده بود.

برخورد پروازكنترل شده در  سطوح زمین Controlled flight into terrain ( CFIT  ).

برخورد پرواز کنترل شده در سطوح زمیني یک نوع از تصادفات هواپیما است كه پرواز ، تحت کنترل ، به سمت سطوح زمیني و سازه هاي زميني هدايت يافته و منجر به سانحه ميشود. حوادث CFIT معمولا ناشی از خطای خلبان یا خطای سیستم هاي ناوبری ميباشد. بعضی از خلبان ،اعتماد بیش از حد  بر سیستم های پیشرفته ناوبری الکترونیکی مانند سیستم موقعيت ياب جهاني  GPS و سيستم هدایت اینرسیایی (سیستم ناوبری اینرسیایی inertial navigation system  ) همراه با کامپیوترهای سیستم مدیریت پرواز دارند كه باعث صدمه ميشود كه اين نوع سانحه را CFIT کامپیوتری مينامند. عدم حفاظت و خرابي  سیستم فرود با دستگاه (Instrument Landing System)  در مناطق بحرانی نیز می توانند باعث برخورد پرواز کنترل شده به سطوح زمیني شود. یکی از قابل توجه ترین حوادث CFIT در دسامبر 1995 در پرواز 965 خطوط هوایی امريكابود.

آگاهی خدمه و نظارت بر سیستم های ناوبری می تواند در پیشگیری یا حذف حوادث CFIT موثر باشد. در حال حاضر مدیریت منابع  خدمه پروازي( Crew Resource Management )به روش مدرن به طور گسترده جهت بهبود عوامل انسانی موثردر ایمنی هوايي مورد استفاده قرار ميگيرد. گزارش سیستمي ایمنی هواپیمایی (Aviation Safety Reporting System)، و یا ASRS روش دیگري است كه براي اينكار بكار ميرود.

 

وسایل تخصصی ديگري نيز می تواند برای کمک به خلبانان جهت حفظ آگاهی موقعیتی مورد استفاده قرار گيرد. سیستم هشدار دهنده نزدیکی زمین (Aviation Safety Reporting System )بر روی هواپيما كه به خلبان هنگام نزديكي به موانع زميني هشدار ميدهد. همچنین کنترلر ترافیک هوایی همواره پروازها را ازروي زمین و در فرودگاه مانیتور و نظارت ميكنند .

 ادامه دارد ...