حمل و نقل ایمن کالای خطرناک در هوا The Safe Transport of Dangerous Goods by Air  :

تهیه و تنظیم  لطیف جمشیدزاده از فرودگاه اردبیل

حمل و نقل ایمن کالای پر خطر در هوا و هواپیما عنوان ضمیمه شماره 18 سازمان هواپیمای کشوری Annex 18 )) میباشد.

کالای پر خطر" Dangerous goods"  طبق انکس 18 عبارت است از هر نوع کالا و ماده ای که دارای ریسک خطر برای سلامتی ، ایمنی ،دارایی یا محیط باشد و درلیست کالاهای پر خطر قواعد فنی (Doc 9284) ذکر شده و یا بر اساس این قواعد طبقه بندی شده باشد.

طبقه بندی مواد و کالاهای خطرناک بایستی بر اساس  قواعد فنی" Technical Instructions " یعنی سند ضمیمه شماره 9284 سازمان بین المللی هوانوردی کشوری  باشد و جزئیات معین شده برای طبقه بندی مواد خطرناک در Technical Instructions for the Safe Transport of Dangerous Goods by Air (Doc 9284) ذکر شده است ودر این طبقه بندی ، خطرات بالقوه و مرتبط با حمل و نقل کالاهای پر خطر در هوا براساس توصیه های کمیته صادرات و نقل و انتقال کالاهای پر خطر ملل متحد میباشد.

(United Nations Committee of Experts on the Transport of Dangerous Goods).

لازم بذکر است ، انتقال کالاهای پر خطر بوسیله هوا ممنوع میباشد مگر اینکه در انکس 18 قید شده باشد ویا جزئیات این استثنا ها در سند قواعد فنی برای حمل با شرایط خاص ذکر شده است.

انتقال مواد و کالاهای زیر بوسیله هوا ممنوع میباشد مگر اینکه جزئیات و نحوه  انتقال آنها در قواعد فنی (Doc 9284)  ذکر شده باشد. 1- کالاها و موادی که در شرایط عادی  در قواعد فنی ذکر شده  باشد ممنوع میباشند 2- حیوانات زنده آلوده .

بسته بندی مواد وکالاهای پرخطر  PACKING :

مواد و کالاهای خطرناک بایستی بر اساس شرایط انکس 18 و داکیومنت 9284برای حمل هوایی بسته بندی شده باشد.و این بسته بندی با کیفیت بالا و با ساختار مطمئن و برای جلوگیری از نشط و تراوش در شرایط تغییرات دمایی و رطوبت و فشارو ارتعاش بسته بندی شده باشد و بسته مناسب به محتوا بوده و در مواجه مستقیم با سایر مواد برای جلوگیری از فعل و انفعالات شیمایی مصون و محفوظ شده باشد.و هر بسته بایستی برچسب مناسب داشته باشد.و دارای آرم  شکلی مناسب داشته و علایمی مانند شماره بين المللي برای مواد خطرناک UN number نیز داشته باشد. توصیه میشود علاوه بر زبان کشور اصلی حمل کننده کالا ، علایم به زبان انگلیسی نیز در مورد کالا های خطرناک درج گردد.

بایستی ارائه دهنده کالای پرخطر شناخت کافی درمورد دستورالعملهای حمل کالای ممنوعه بوسیله پست هوایی را داشته باشد. واین فرد هنگام ارائه کالا جهت حمل هوایی ، فرم مربوط به حمل کالا های خطرناک را بر اساس داکیومنت پر نموده وامضائ نماید و سند مربوطه راکه حاوی دستورالعمل های مورد نیاز است به اپراتور حمل کننده کالا( شرکت هواپیمایی ) ارائه دهد.

شرکت هواپیمایی بایستی چک لیست پذیرش برای کالاهای خطرناک داشته باشد.

بارگیری و انبارکردن کالاو محموله شامل مواد رادیواکتیو در هواپیما بایستی بر طبق موارد ارائه شده در  قواعد فنی(Doc 9284)  باشد.و این محموله ها بایستی در مورد نشتی آن بازدید شود و بدون هر نوع صدمه ای باشد.و در صورت مشاهده هر نوع نشتی در محموله بارگیری شده در هواپیما بایستی اپراتور شرکت هواپیمایی نسبت به تخلیه آن از هواپیما توسط خود یا سازمانهای مسئول اقدام کندو در مورد آلودگی سایر محموله ها مطمئن گردد.

شرایط حمل کالای پر خطر در هوا :

 کالاهای خطرناک نبایستی توسط هواپیمایی مسافربری  و یا توسط هواپیمایی که دارای خدمه پرواز است حمل شود مگر اینکه بر اساس داکیومنت قواعد فنی مجاز شده باشد.

اگر هر نوع آلودگی ناشی از نشتی حمل کالای پر خطر در هواپیما دیده شود بایستی بلافاصله رفع گردد.و در صورتیکه آلودگی مربوط به مواد رادیواکتیو بود بایستی هواپیما بلافاصله خارج از سرویس گردد تا میزان آلودگی رادیواکتیو طبق داکیومنت قواعد فنی به حد قابل قبول برسد.

کالا های پرخطر باید بطور جدا از سایر کالاها در هواپیما حمل شود .

 بسته های سمی و مواد مسری باید بر اساس قواعد فنی در هواپیما انباشته شود.و مواد رادیواکتیو جدا از اشخاص و حیوانات زنده و فیلم عکاسی استفاده نشده  قرارگیرد.

وقتی مواد و کالاهای پرخطر در هواپیما بارگیری گردید شرکت هواپیمایی مربوطه موظف به حفظ و نگهداری این مواد از صدمات و هر نوع حرکتی که باعث خرابی محموله گردد میباشد.و در مورد بسته های که دارای مواد رادیواکتیو میباشند این حفاظت بایستی اطمینان از جدایی ذکر شده در بالا نیزشامل  باشد.

بجز در مواردی که در داکیومنت قواعد فنی ذکر شده هر نوع بارگیری کالاهای پر خطر در هواپیماهای صرفا" باربری بایستی طوری بارگیری گردد که در تحت نظر پرسنل مسئول باشد ونگهداری آن در مورد اندازه و وزن و جدایی نسبت به سایر بار ها مد نظر قرار گیرد.

ارائه اطلاعات در مورد حمل کالاهای پرخطر :

اپراتور شرکت هواپیمایی که کالای پر خطر حمل میکند باید هرچه زودتر قبل از خروج هواپیما اطلاعات لازم رادر این مورد به صورت نوشته همانطور که در داکیومنت قواعد فنی ذکر شده به سرخلبان پرواز ارائه دهد.

اپراتور شرکت هواپیمایی که کالای پر خطر حمل میکند باید این اطلاعات را در کتابچه دستی عملیاتی ارائه دهد ، بطوریکه خدمه پروازی بتوانند وظیفه و مسئولیت خود را در هنگام حمل کالای پر خطر دانسته وبا دستورالعمل لازم در هنگام وقوع وضعیت اضطراری ناشی ازاین مواد پرخطر را آشنا باشند.

همه کشورهای طرف قرارداد در این رابطه بایستی اطلاعات لازم در مورد حمل کالای پرخطر و ممنوع بودن حمل آن با هواپیما را به مسافران ارائه دهند.

در هنگام وقوع سانحه برای هواپیمای در حال پرواز، سرخلبان بایستی در اولین فرصت ممکن که شرایط ایجاب میکند ، واحد مراقبت پروازومسئولین فرودگاهی  را در مورد وجود کالای پرخطر در هواپیما به نحوی که در داکیومنت قواعدفنی ذکر شده آگاه نماید.

در هنگام وقوع رویداد 1- سانحه هواپیما accident 2- حادثه  جدی  incident  در صورت در گیر شدن بار مواد کالای پر خطر، اپراتور شرکت هواپیمایی باری حمل کننده کالا باید اطلاعات را بدون تاخیر به مسئولین خدمات وضعیت اضطراری سوانح و حوادث کالاهای خطر ناک بر اساس اطلاعات کتبی ارائه شده توسط سر خلبان ارائه دهد علاوه بر آن اپراتور شرکت هواپیمایی باید این اطلاعات را به مسئولین کشوری شرکت مربوطه و کشوری که حادثه در انجا رویداده اطلاع داده شود.

طبقه بندی اقلام ممنوعه و پر خطر در هواپیما :

برای حمل  اقلام ممنوعه و نحوه مواجه با آنها  به روشهای زیر عمل میشود :

1- حمل شی مورد نظر در کیف دستی مسافر مگر اینکه ایمنی پرواز را به مخاطره اندازد 2- ضبط شی و نابود نمودن آن بطور صحیح 3- ضبط شی و نگهداری آن در انبار توسط مقامات فرودگاه و یا اپراتور هواپیمایی جهت بازگرداندن به مسافر 4- جابه جایی و بسته بندی صحیح و انتقال به انبار هواپیما جهت بازگرداندن به مسافر در مقصد.

بمنظور شناسايي اقلام ممنوعه ميتوان آنها را به پنج گروه طبقه بندي نمود:

•           سلاحهاي گرم ، تفنگ و جنگ افزارها : تفنگهاي بادي ساچمه اي و گلوله اي  سلاحهاي گرم – ابزارالات کشتار حيوانات – منجنيق ها – قطعات سلاحهاي گرم بجز تجهيزات تلسکوپي – کمانهاي تفنگي – نيزه – تفنگهاي ناخني و پيچي صنعتي – روشن کنندهاي شبيه سلاح گرم – سلاحهاي گرم تقلبي – تفنگهاي منور و استارتر – تجهيزات شوک دهنده و بي حس کننده  و تحريک کننده دامي و تفنگهاي اسباب بازي .

•           سلاحهاي قابل نشانه گيري و نوک تيز : تبر و تبرچه – تير ها و پيکان – چنگک –نيزه ها و تفنگهاي نيزه اي –يخ شکن و کلنگ –اسکيت روي يخ – چاقوي ضامن دار- چاقو و ساطور – تيغ و برنده ها بدون ايمني –شمشير چاقوي جراحي –قيچي –عصاي اسکي و پياده روي- اجسام پرتاب شدني – ابزارالاتي که بتوان به عنوان سلاح بکار برد

•           ابزار آلات بدون نوک يا کند: انواع چوب بيليارد و سافت بال و بيلياردو گلف و کريکت و هاکي – انواع باتوم يا چماق ثابت و يا قابل ارتجاع –قلاب ماهيگيري –پاروي کاياک و قايق هاي کوچک – تجهيزات ورزشهاي رزمي ( پنجه بکس ، گرز ، چماق ، خرمن کوب برنج ، مته ، کوباتن ، کوباسات ، اسکيت بورد.

•           مواد منفجره و قابل اشتعال : اسپري رنگ – مشروبات بيش از 80 درصد الکل – مهمات – کلاهک موشک – چاشني و فتيله ها – تجهيزات انفجاري – وسايل آتش بازي – سوخت قابل اشتعال ( بنزين ، گازوئيل ، مايع روشن کننده ، الکل ، اتانل ، گاز و گپسول گاز ، بوتان ، پرو پان ، استيلن ، اکسيژن با حجم بالا  ) – انواع نارنجک – مين ها و منابع قابل انفجار – کبريتهاي فاقد ايمني- تجهيزات انفجاري جعلي – انواع گاز اشک آور و دودزا –تريانتين و تينر رنگ.

•           مواد سمي و شيميايي : اسيدها و مواد قليايي ( باطريهاي مرطوب قابل نشت ) – مواد خورنده ( جيوه و کلرين ) – اسپري ناتوان کننده ( گاز اشک آور و اسپري فلفل ) – خاموش کنندهاي آتش – مواد بيولوژيکي خطر زا ( خون آلوده ، باکتري و ويروس )- مواد خود اشتعال يا احتراق –سموم – مواد راديواکتيو ( ايزوتوپهاي تجاري و دارويي ).

•           ساير اشيا ممنوعه با درصد ريسک :برخي از اقلام براي اقدام به عمليات مداخله جويانه ميتواند بکار رود که توسط بعضي کشورها به ليست اقلام ممنوعه اضافه شده است و نبايد در کيف دستي يا کابين هواپيما حمل گردد :در بطري باز کن – سوزنهاي تزريق فاقد نسخه پزشک –سوزن خياطي –چاقوو قيچي هاي با لبه تيز کمتر از 6 سانتي متر- کارد و چنگال فلزي – تيغ ها

اقلام و مواد پرخطر زير نبايستي بهيچ عنوان در کيف دستي مسافران حمل گردد:

•           مواد مخرب : جيوه ، باطري ماشين

•           مواد منفجره : چاشني ها ،فتيله هاي مواد منفجره ، نارنجکها ، مين ها و مواد منفجره

•           مايعات قابل اشتعال : گازوئيل و متانول

•           جامدات قابل اشتعال و مواد واکنشي :  منيزيم ، روشن کنندگان آتش ، وسايل آتش بازي و منورها

•           گازها :پروپان ، بوتان

•           اکسيدکنندها و پروکسيد هاي آلي : سفيد کنندها و جعبه ابزار ماشين

•           مواد راديواکتيو :ايزوتوپهاي تجاري و دارويي

•           مواد سمي و سرايت کننده : سموم کشنده ، خون آلوده

•           ساير مواد : اجزائ سيستم سوخت وسايل نقليه که حاوي سوخت باشند

منبع :

•           انکس 18 ايکائو

•           بخشنامه معاونت خدمات فرودگاهي شرکت فرودگاههاي ايران.

....................................................................................................................................